Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Zapłata za niewolniczą pracę

Beata Sypuła
fot. Marzena Bugała.
Trybunał Konstytucyjny przywrócił nadzieję na otrzymanie rekompensaty finansowej polskim ofiarom III Rzeszy - tym, które nie były deportowane.

Wciąż jest spora grupa ludzi, którzy byli przymusowo wywiezieni do pracy na rzecz hitlerowskich Niemiec. Teraz pojawiła się dla nich szansa na uzyskanie pomocy finansowej, ale także socjalnej i medycznej. Być może zabiegali już kilka lat temu o rekompensatę finansową za doznaną krzywdę ze strony III Rzeszy. Lecz Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie (FPNP) odmówiła wte-dy jej przyznania tylko dlatego, że te osoby nie były deportowane.

Ważne!

Teraz zapadł wyrok Trybunału Konstytucyjnego, który - niewolniczo zatrudnionym, choć niedeportowanym - także daje prawo do świadczeń!


Skąd pieniądze

Niemcy przez lata odmawiali ofiarom niewolniczej pracy i więźniom obozów świadczenia choćby symbolicznie rekompensującego im trud i poniewierkę okresu przymusowych robót. W 1998 roku w USA pojawiły się pierwsze zbiorowe pozwy, głównie Żydów ze Stanów Zjednoczonych i Izraela wobec funkcjonujących na amerykańskim rynku niemieckich firm.

Ofiary III Rzeszy domagały się odszkodowań od niemieckiego biznesu - spadkobierców firm, które w czasie II wojny światowej korzystały z niewolniczej pracy więźniów obozów koncentracyjnych. W końcu powstał specjalny fundusz na rzecz ofiar. O pieniądze z niego upomniała się także Polska.

Negocjatorzy wysłani do USA i Niemiec przez premiera Jerzego Buzka, sprawili, że co piąta marka (1,82 mld marek niemieckich) przypadła Polakom. Pieniądze - po połowie: od przemysłu niemieckiego i rządu Niemiec - trafiły do Fundacji Polsko-Niemieckie Pojednanie w Warszawie. Świadczenia przez nią wypłacane pochodziły ze środków niemieckiej Fundacji "Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość".


Komu, ile?

Wedle ówcześnie obowiązujących walut, pieniądze podzielono następująco:

więźniowie obozów koncentracyjnych - świadczenia maksymalnie do 15 tysięcy marek niemieckich,

byli robotnicy przymusowi deportowani do III Rzeszy i na tereny okupowane do pracy w przemyśle, przedsiębiorstwach, zakładach rzemieślniczych i sektorze publicznym - do 5 tysięcy marek niemieckich,

matki, których dzieci zginęły w Kinderheimach oraz ofiary eksperymentów pseudomedycznych - do 15 tysięcy marek.

Zgodnie z ustawą niemiecką, wypłaty zakończono 30 września 2006 r.

Powód odmowy

Ponad 111 tys. wniosków, które nadeszły z całej Polski, odrzucono wtedy. Dlaczego?

Pieniądze te nigdy nie należały się osobom poszkodowanym, które zmarły przed dniem 16 lutego 1999 r. - wtedy Niemcy przystali na objęcie świadczeniami ofiary III Rzeszy. Gdyby jednak chcieć zrekompensować krzywdę wszystkim ofiarom lub ich polskim spadkobiercom, wypłaty musiałyby objąć miliony osób. Przyjęto zatem zasadę, że uprawniona jest osoba, która doczekała świadczeń, albo jej następca prawny - o ile zgłosi swoje roszczenie w ciągu pół roku po śmierci osoby uprawnionej.

Odmowa spotkała też osoby, które wówczas - powyżej 16. roku życia - wykonywały pracę pod przymusem w miejscu zamieszkania, ale bez deportacji. Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie, zgodnie ze swym statutem, wymagała, by dana osoba była wywieziona przez okupanta poza teren stałego zamieszkania w głąb terytorium III Rzeszy bądź na tereny przez nią okupowane z wyłączeniem terytorium II RP w granicach z 31 sierpnia 1939 roku. Jeśli ten warunek nie był spełniony - odmawiano wypłaty.

Ważne!

Aż 49 tys. osób odwołało się do Fundacji Polsko-Niemieckie Pojednanie w związku z krzywdzącą, ich zdaniem, decyzją odmawiającą wypłaty świadczenia. Wiele z nich niczego nie wskórało. Zwrócili się też do rzecznika praw obywatelskich (RPO).


Pomógł Trybunał

RPO uznał, że kryterium deportacji jest nieprawne i niekonstytucyjne. Złożył skargę do Trybunału Konstytucyjnego, a ten orzekł, że:

- ustawa o świadczeniach odszkodowawczych z 1996 roku (powstała na skutek protestów ofiar, którym odmawiano wypłaty) zawiera zbyt restrykcyjną definicję deportacji,

- w ten sposób warunkiem uzyskania świadczenia deportacyjnego stał się sam fakt przekroczenia granicy państwa polskiego, a nie szczególne dolegliwości samej deportacji,

- ustawa ta jest niezgodna z zasadą równości,

- przywrócenie zgodności ustawy z Konstytucją RP będzie wymagało interwencji ustawodawcy, co ze względu na wiek i sytuację osobistą ofiar represji, powinno zostać podjęte w możliwie najkrótszym terminie

Uwaga!

W oczekiwaniu na zajęcie się ustawą przez Sejm - termin na razie nie został wyznaczony przez marszałka - należy składać wszystkie niezbędne dokumenty. Ci, którym odmówiono świadczenia, bo nie tyli deportowani, a także ich spadkobiercy, powinni złożyć wniosek o wznowienie postępowania.


Jak to załatwić?

Decyzje o przyznaniu uprawnień do świadczenia pieniężnego dla osób deportowanych do pracy przymusowej wydaje kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych na podstawie udokumentowanego wniosku osoby zainteresowanej.

Do wniosku należy dołączyć:

- wypełniony czytelnie i podpisany kwestionariusz,

- dowody potwierdzające deportację do pracy przymusowej (np. dokumenty z miejsca wykonywania pracy przymusowej; zaświadczenia właściwych instytucji, urzędów i archiwów; dowodem w sprawie mogą być również oświadczenia świadków),

- opinię wystawioną przez stowarzyszenie właściwe dla określonego rodzaju doznanych represji,

- osoby działające przez pełnomocników powinny również dołączyć odpowiednie pełnomocnictwo.

Uwaga!

Opinie udzielane są bezpłatnie, nie ma też obowiązku zapisywania się do stowarzyszenia. Wniosek można złożyć osobiście w punkcie informacyjnym Urzędu albo nadesłać pocztą na adres Urzędu ds. Kombatantów (potrzebne adresy podajemy poniżej).

Pamiętaj!

Wszystkie kopie dokumentów powinny być poświadczone za zgodność z oryginałem. Poświadczenia może dokonać notariusz, urząd administracji rządowej lub samorządowej lub upoważniony przedstawiciel stowarzyszenia kombatanckiego.


Ważne adresy i kontakty

1. Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych
ul. Wspólna 2/4
00-926 Warszawa
e-mail: [email protected]
faks: 022 661 90 73
Punkt informacyjny czynny:
(pokój 0016)
poniedziałek - 8.15-13, 13.30-18
wtorek - piątek 8.15-13, 13.30-16.15
tel. : 022 661 81 29, 022 661 87 06

Kancelaria Urzędu

faks: 022 661 90 73
Departament Orzecznictwa
tel. 022 661 84 15

Departament Wojskowy
tel.: 022 661 86 20, 022 661 86 21
faks: 022 661 90 57

Departament Stowarzyszeń i Spraw Socjalnych
tel.: 022 661 87 02, 022 661 87 03
faks: 022 661 86 19

Biuro Ewidencji i Archiwum
tel. : 022 661 86 93, 022 661 89 94
e-mail: [email protected]

Biuro Dyrektora Generalnego
tel.: 022 661 86 16, 022 661 86 17
faks: 022 661 86 76

2. Województwo śląskie
Pracownicy ds. kombatantów:
Piotr Dulski
Wydział Kultury
Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego
ul. J. Ligonia 46
40-037 Katowice
tel.: 32 20 78 888, 32 731 34 28
[email protected]

3. Stowarzyszenie Polaków Poszkodowanych przez III Rzeszę
ul. Wojewódzka 20
40-026 Katowice
biuro czynne :
poniedziałki, wtorki i środy w godzinach 9-12
tel.: 32 25-13-748 - w tych dniach czynny w godzinach 9-12.30

4. Ośrodek Informacyjny
Fundacji Polsko-Niemieckie Pojednanie w Warszawie
ul. Wspólna 30,
tel. 22 629 73 35 lub 22 623 26 82 lub 22 623 27 73



Jak należy interpretować nową sytuację

Janusz Lasota
prezes Stowarzyszenia Polaków Poszkodowanych przez III Rzeszę, Śląski Zarząd Wojewódzki w Katowicach

- W grudniu 2009 roku zakończyło się - trwające od 2007 roku - postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym we wniesionej przez RPO sprawie dotyczącej robotników przymusowych i niezgodności terminu "deportacja" użytego w ustawie z dnia 31 maja 1996 roku. Sfinalizowano je orzeczeniem korzystnym dla znaczącej grupy osób, które wywiezione zostały do pracy przymusowej nie poza granice Polski w jej kształcie sprzed 1 września 1939 roku, ale wysiedlone do pracy z jednej miejscowości polskiej do innej.

Ze względu na stan zdrowia i wiek potencjalnych zainteresowanych, muszą być pilnie podjęte działania ustawodawcze w najkrótszym możliwym terminie. Osoby, którym w przeszłości odmówiono prawa do świadczenia, motywując to kryterium "geograficznym", powinny szybko złożyć wniosek w Urzędzie ds. Kombatantów o wznowienie postępowania na zasadach określonych w art. 190, ust. 4 Konstytucji RP. Osoby, które nie występowały o świadczenie przyznane z tytułu doznanych represji, powinny również składać wnioski o uznanie prawa do rekompensaty.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Krokusy w Tatrach. W tym roku bardzo szybko

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na slaskie.naszemiasto.pl Nasze Miasto